آیا اتصال دائم لپ تاپ به برق کار درستیه؟

خیلی از ما وقتی یه لپ‌تاپ نو می‌خریم، کلی ذوق و شوق داریم و دلمون می‌خواد تا سال‌های سال مثل ساعت برامون کار کنه. یکی از چیزایی که همیشه نگرانشیم، باتری لپ‌تاپه. سوال اصلی اینه: چطوری از باتری لپ‌تاپمون مراقبت کنیم که زود خراب نشه و عمرش زیاد باشه؟ قدیم‌ترها می‌گفتن اگه لپ‌تاپ دائم به برق باشه، باتریش باد می‌کنه یا حتی می‌ترکه! اما آیا هنوزم اوضاع همینه؟ توی این مقاله می‌خوایم کامل به همه این سوالا جواب بدیم. اول از همه خیالتون رو راحت کنیم که چرا دیگه این مسئله مثل قدیم‌ها مشکل‌ساز نیست. بعدش میریم سراغ اینکه موقع کار با لپ‌تاپ بهتره از باتری استفاده کنیم یا مستقیم بزنیمش به برق، و هرکدوم چه تأثیری روی عملکرد دستگاه و طول عمر باتری میذاره. تازه، بهتون میگیم چند بار در روز باتری رو شارژ کنیم بهتره و اگه همیشه لپ‌تاپ توی شارژ باشه، دقیقا چه اتفاقی برای باتری و حتی خود لپ‌تاپ میفته. پس اگه شما هم از اون دسته آدمایی هستید که لپ‌تاپتون همیشه به شارژره یا برعکس، همش با باتری کار می‌کنید، این مقاله رو از دست ندید!

لپ‌تاپ همیشه به برق وصل باشه خوبه یا بد؟

یکی از بزرگترین ترس‌های ما از وصل بودن دائمی لپ‌تاپ به برق، اینه که نکنه باتری بیش از حد شارژ بشه، داغ کنه، باد کنه یا خدای نکرده بترکه! این نگرانی‌ها بیشتر از باتری‌های قدیمی مثل نیکل کادمیومی (Ni-Cd) به ما ارث رسیده که واقعا هم این مشکلات رو داشتن. اما خبر خوب اینه که دنیای باتری‌ها خیلی عوض شده.

لپ‌تاپ‌های امروزی، مخصوصا اونایی که باتری لیتیوم یونی (Li-Ion) یا لیتیوم پلیمری (Li-Po) دارن، خیلی باهوش‌تر از این حرفان. این باتری‌ها و خود لپ‌تاپ‌ها یه سیستم مدیریت هوشمند دارن که وقتی شارژ باتری به ۱۰۰ درصد میرسه، فرآیند شارژ رو متوقف می‌کنن یا جریان برق ورودی به باتری رو خیلی خیلی کم می‌کنن. یعنی دیگه خبری از اون مشکل قدیمی شارژ بیش از حد یا همون Overcharging که عمر باتری‌های قدیمی رو کم می‌کرد و باعث داغ شدن و آسیب دیدنشون می‌شد، نیست. در واقع، وقتی باتری پر میشه، لپ‌تاپ شروع می‌کنه به استفاده مستقیم از برق آداپتور، انگار که اصلا باتری‌ای در کار نیست.

این پیشرفت تکنولوژی باعث شده که نگرانی اصلی از بیش از حد شارژ شدن به مسائل دیگه‌ای مثل فشار طولانی مدت ناشی از ولتاژ بالا و مخصوصا گرما تغییر کنه. یعنی حتی اگه باتری دیگه بیش از حد شارژ نشه، وصل بودن دائمی به برق، مخصوصا اگه باتری همیشه روی ۱۰۰ درصد بمونه، می‌تونه استرس‌های دیگه‌ای بهش وارد کنه که در ادامه بیشتر در موردشون صحبت می‌کنیم. همچنین، خیلی‌ها هنوز فکر می‌کنن باتری‌های جدید هم مثل باتری‌های نیکل کادمیومی قدیمی، اثر حافظه دارن و باید حتما کامل خالی و بعد کامل پر بشن. اما این باور در مورد باتری‌های لیتیوم یونی کاملا اشتباهه و حتی خالی کردن کامل و مکرر باتری می‌تونه به ضررشون هم باشه.

فناوری باتری‌های لیتیوم یونی و مدارهای محافظ

باتری‌های لیتیوم یونی یه جورایی مثل یه انبار کوچیک پر از انرژی هستن. داخلشون یون‌های لیتیوم موقع خالی شدن باتری از قطب منفی (آند) به سمت قطب مثبت (کاتد) حرکت می‌کنن و این حرکت باعث تولید جریان برق میشه. موقع شارژ شدن هم برعکس این اتفاق میفته.

اما چیزی که باعث میشه این باتری‌ها اینقدر هوشمند باشن، یه قطعه الکترونیکی به اسم سیستم مدیریت باتری یا BMS (Battery Management System) هست. این BMS مثل یه نگهبان همیشه بیداره که حواسش به همه چیز باتری هست. ولتاژ، جریان ورودی و خروجی، و از همه مهم‌تر دمای باتری. اگه هر کدوم از اینا از حد مجاز خارج بشه، BMS سریعا وارد عمل میشه و مثلا جریان شارژ رو قطع می‌کنه تا از آسیب به باتری جلوگیری کنه. یکی از کارهای مهمش همینه که وقتی باتری به ۱۰۰ درصد شارژ رسید، دیگه اجازه نمیده ولتاژ اضافی وارد باتری بشه و لپ‌تاپ رو مستقیما به برق آداپتور وصل می‌کنه. این سیستم‌های محافظتی باعث میشن که استفاده از لپ‌تاپ در حالت متصل به برق، خیلی امن‌تر از گذشته باشه.

موقع کار با لپ‌تاپ از باتری استفاده کنیم یا مستقیم بزنیم به برق؟

خب، حالا که فهمیدیم لپ‌تاپ‌های جدید جلوی شارژ بیش از حد رو می‌گیرن، سوال بعدی اینه که برای کار کردن، بهتره از باتری استفاده کنیم یا لپ‌تاپ رو به برق وصل کنیم؟ هر کدوم از این حالت‌ها چه تأثیری روی سرعت و قدرت لپ‌تاپ و البته روی سلامت باتری داره؟

لپ‌تاپ با برق مستقیم قدرت پردازشیش بیشتر میشه؟

اگه دنبال حداکثر قدرت و سرعت از لپ‌تاپتون هستید، مخصوصا موقع انجام کارهای سنگین، جواب ساده است: بزنیدش به برق! وقتی لپ‌تاپ به برق مستقیم وصله، معمولا عملکرد بهتری از خودش نشون میده. این قضیه برای گیمرها یا کسایی که با نرم‌افزارهای حرفه‌ای مثل ویرایش ویدیو، مدل‌سازی سه‌بعدی یا نرم‌افزارهای گرافیکی سنگین کار می‌کنن، خیلی محسوس‌تره. دلیلش اینه که پردازنده (CPU) و کارت گرافیک (GPU) می‌تونن بدون نگرانی از تموم شدن باتری، با تمام قدرت کار کنن.

بعضی از لپ‌تاپ‌ها، به‌خصوص لپ‌تاپ‌های گیمینگ، حتی طوری طراحی شدن که اگه به برق وصل نباشن، به‌طور خودکار عملکردشون رو محدود می‌کنن تا باتری بیشتر دوام بیاره. این یعنی ممکنه تو بازی‌ها فریم‌ریت پایین‌تری بگیرید یا حتی کارت گرافیک مجزای دستگاه فعال نشه. علاوه بر این، وقتی لپ‌تاپ به برق وصله، صفحه نمایش هم معمولا با روشنایی و کیفیت بهتری کار می‌کنه. پس برای کارهای مهم و سنگین، اتصال به برق مستقیم انتخاب هوشمندانه‌تریه.

یه نکته ظریف اما مهم هم اینجا وجود داره: اگه موقع کارهای خیلی سنگین، شارژری که استفاده می‌کنید ضعیف‌تر از نیاز واقعی لپ‌تاپ باشه، ممکنه دستگاه برای جبران کمبود انرژی، همزمان از باتری هم کار بکشه. این یعنی حتی وقتی به برق وصل هستید، باز هم باتری داره مصرف میشه و این هم به باتری فشار میاره و هم ممکنه عملکرد ایده‌آل رو نگیرید. پس استفاده از شارژر اصلی و مناسب با توان لپ‌تاپ خیلی مهمه.

اگه لپ تاپ همیشه به برق باشه، چی میشه؟

اینجا داستان یه کم پیچیده‌تر میشه. هر دو حالت، یعنی هم همیشه به برق وصل بودن و هم همیشه از باتری استفاده کردن، می‌تونن در درازمدت روی عمر باتری تأثیر منفی بذارن.

• همیشه به برق وصل بودن: همونطور که گفتیم، لپ‌تاپ‌های جدید جلوی شارژ بیش از حد رو می‌گیرن. اما دو تا مشکل دیگه اینجا مطرح میشه: گرما و فشار ولتاژ بالا به مدت طولانی. وقتی لپ‌تاپ دائما به برق وصله و شما هم دارید باهاش کار می‌کنید (مخصوصا کارهای سنگین)، قطعات داخلی داغ میشن و این گرما به باتری هم منتقل میشه. خود باتری هم وقتی برای مدت طولانی در شارژ ۱۰۰ درصد باقی بمونه، تحت فشار ولتاژ بالایی قرار می‌گیره. این دو عامل از دشمنان اصلی باتری‌های لیتیوم یونی هستن و می‌تونن به مرور زمان ظرفیت و عمر مفیدش رو کم کنن.
• همیشه با باتری کار کردن: از طرف دیگه، اگه بخواید همیشه و فقط از باتری استفاده کنید تا لپ‌تاپ به برق وصل نباشه، باعث میشید چرخه‌های شارژ و دشارژ باتری زودتر مصرف بشن. هر باتری لیتیوم یونی یه تعداد محدودی چرخه شارژ و دشارژ داره (معمولا بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ چرخه، و برای باتری‌های باکیفیت‌تر حتی بیشتر). منظور از یک چرخه، معمولا یک بار شارژ کامل از ۰ تا ۱۰۰ درصد و خالی شدن کامل از ۱۰۰ به ۰ درصده، یا معادل اون به صورت تجمعی (مثلا دو بار شارژ از ۵۰ به ۱۰۰ درصد). هرچی بیشتر از باتری استفاده کنید و اون رو شارژ و دشارژ کنید، این چرخه‌ها سریع‌تر تموم میشن و عمر باتری هم زودتر به پایان میرسه.

پس می‌بینیم که نه همیشه به برق وصل بودن خوبه، نه همیشه از باتری استفاده کردن. باید یه تعادلی بین این دو حالت پیدا کنیم. اینجاست که بحث بهترین روش شارژ و میزان شارژ ایده‌آل مطرح میشه که در بخش‌های بعدی بهش می‌پردازیم.

باتری لپ‌تاپ رو چند بار در روز شارژ کنیم که خراب نشه؟

خب، حالا که می‌دونیم نه افراط خوبه نه تفریط، سوال اینه که بالاخره چند بار در روز و چطوری لپ‌تاپمون رو شارژ کنیم که باتریش بیشتر عمر کنه؟ آیا باید صبر کنیم کامل خالی بشه بعد بزنیم به شارژ، یا شارژهای کوتاه و مکرر بهتره؟

قانون طلایی ۲۰ تا ۸۰ درصد!

یکی از معروف‌ترین و کاربردی‌ترین توصیه‌ها برای مراقبت از باتری‌های لیتیوم یونی، نگه داشتن سطح شارژ باتری بین ۲۰ تا ۸۰ درصد ظرفیتشه. چرا؟ چون همونطور که قبلا گفتیم، نگه داشتن باتری برای مدت طولانی در شارژ ۱۰۰ درصد به سلول‌های باتری فشار میاره (به خاطر ولتاژ بالا). از اون طرف، خالی شدن کامل و رسیدن به ۰ درصد هم به باتری استرس زیادی وارد می‌کنه و می‌تونه به ساختار شیمیایی داخلیش آسیب بزنه و عمر مفیدش رو کم کنه.

فکر کنید باتری مثل یه کش می‌مونه. اگه این کش رو همیشه تا ته بکشید (شارژ ۱۰۰ درصد) یا اجازه بدید کاملا شل و ول بشه و جمع بشه (شارژ ۰ درصد)، به مرور خاصیت ارتجاعیش رو از دست میده. اما اگه همیشه یه کشش ملایمی داشته باشه (بین ۲۰ تا ۸۰ درصد)، بیشتر عمر می‌کنه. این قانون طلایی کمک می‌کنه تا باتری کمتر تحت فشار باشه و در نتیجه، دیرتر فرسوده بشه. این یعنی به جای اینکه منتظر بمونیم باتری به مرز هشدار برسه یا تا خرخره پر بشه، یه مدیریت فعال‌تری روی شارژش داشته باشیم.

برخلاف باتری‌های قدیمی نیکل کادمیومی که باید کامل خالی و بعد کامل پر می‌شدن تا اثر حافظه روشون تأثیر نذاره، برای باتری‌های لیتیوم یونی امروزی، شارژهای سطحی و مکرر (مثلا شارژ کردن از ۴۰ به ۷۰، یا از ۳۰ به ۸۰) بهتر از اینه که هر دفعه اجازه بدید باتری تا نزدیک صفر درصد خالی بشه و بعدش تا ۱۰۰ پرش کنید. این شارژهای کوتاه‌تر و در محدوده‌ی میانی، استرس کمتری به باتری وارد می‌کنن و به حفظ سلامت طولانی‌ مدتش کمک می‌کنن. پس نگران نباشید اگه لازم شد لپ‌تاپ رو برای مدت کوتاهی به شارژ بزنید تا فقط کمی شارژ بشه؛ این کار از خالی شدن کاملش خیلی بهتره.

چرخه شارژ یعنی چی و چقدر مهمه؟

هر چرخه شارژ معمولا به یک بار خالی شدن کامل باتری (مثلا از ۱۰۰ به ۰) و شارژ مجدد کامل اون تا ۱۰۰ گفته میشه. البته لازم نیست حتما یکباره از ۱۰۰ به صفر برسه؛ مثلا اگه دو بار باتری رو از ۵۰ شارژ کنید تا ۱۰۰، این هم تقریبا معادل یک چرخه کامل حساب میشه (چون در مجموع ۱۰۰ از ظرفیت باتری دشارژ و شارژ شده). باتری‌های لیتیوم یونی، همونطور که گفتیم، تعداد محدودی چرخه شارژ دارن (مثلا ۳۰۰ تا ۵۰۰ چرخه). بعد از تموم شدن این تعداد چرخه، ظرفیت باتری به طور قابل توجهی کم میشه و دیگه مثل روز اول شارژ نگه نمیداره.

حالا چرا این مهمه؟ چون هرچی ما بتونیم هوشمندانه‌تر از این چرخه‌ها استفاده کنیم، عمر باتری بیشتر میشه. وقتی شما باتری رو بین ۲۰ تا ۸۰ درصد نگه می‌دارید و از شارژ و دشارژهای کامل و عمیق پرهیز می‌کنید، در واقع دارید مصرف این چرخه‌های کامل رو به تأخیر میندازید و به باتری لطف می‌کنید. مثلا شارژ کردن از ۸۰ به ۱۰۰، فقط ۲۰ از یک چرخه رو مصرف می‌کنه و فشار کمتری نسبت به یک شارژ کامل ۰ تا ۱۰۰ به باتری میاره.

چند بار در روز لپ تاپ رو شارژ کنیم؟

هیچ عدد جادویی و ثابتی برای تعداد دفعات شارژ لپ‌تاپ در روز وجود نداره. اینکه چند بار نیاز به شارژ پیدا می‌کنید، کاملا به این بستگی داره که چقدر و چطوری از لپ‌تاپتون کار می‌کشید. اگه کاربری هستید که کارهای سنگینی مثل ویرایش ویدیو، بازی‌های پیشرفته یا نرم‌افزارهای گرافیکی انجام میدید، خب طبیعیه که باتری لپ‌تاپتون زودتر خالی میشه و شاید لازم باشه حتی چند بار در طول روز اون رو به شارژ بزنید. از طرف دیگه، اگه باتری لپ‌تاپتون دیگه سنی ازش گذشته و مثل روز اولش شارژ نگه نمیداره، اون هم باعث میشه مجبور بشید دفعات بیشتری شارژش کنید. حتی دمای محیط هم می‌تونه روی سرعت خالی شدن باتری تأثیر بذاره.

بهترین راهنما همون قانون طلایی ۲۰-۸۰ درصده. سعی کنید هر وقت شارژ باتری به حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد رسید، اون رو به شارژر وصل کنید و وقتی به حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد رسید، اگه نمی‌خواید لپ‌تاپ دائما به برق متصل باشه، می‌تونید اون رو از شارژر جدا کنید. اینطوری هم باتری رو در محدوده‌ی امن نگه داشتید و هم از شارژ و دشارژهای خیلی عمیق جلوگیری کردید.

اگه لپ‌تاپ همیشه تو شارژ باشه، چه مشکلاتی ممکنه پیش بیاد؟

تا اینجا فهمیدیم که لپ‌تاپ‌های جدید خودشون جلوی شارژ بیش از حد رو می‌گیرن. پس شاید فکر کنید اگه لپ‌تاپ همیشه به برق وصل باشه، دیگه هیچ مشکلی پیش نمیاد. اما متأسفانه اینطور نیست! بزرگترین مشکلی که اینجا خودش رو نشون میده، گرما و فشار ناشی از ولتاژ بالا به مدت طولانیه.

گرما رو میشه به عنوان دشمن شماره یک باتری‌های لیتیوم یونی معرفی کرد. این باتری‌ها به شدت به دما حساسن. دمای بالاتر از ۳۰ تا ۳۵ درجه سانتی‌گراد می‌تونه به طور جدی به ساختار شیمیایی داخلی باتری آسیب بزنه، فرآیندهای تخریب طبیعی اون رو تسریع کنه و در نتیجه عمر مفیدش رو به شدت کاهش بده.

حالا چرا وصل بودن دائمی لپ‌تاپ به برق باعث افزایش گرما میشه؟ چندتا دلیل داره:

• گرمای خود فرآیند شارژ: حتی اگه باتری ۱۰۰ درصد شارژ باشه و سیستم مدیریت باتری جریان رو قطع کرده باشه، باز هم ممکنه یه جریان خیلی ضعیف برای نگه داشتن شارژ روی ۱۰۰ درصد وجود داشته باشه (شارژ قطره‌ای یا trickle charge در برخی سیستم‌ها) که این خودش یه مقدار گرما تولید می‌کنه.
• گرمای ناشی از کارکرد لپ‌تاپ: وقتی شما با لپ‌تاپی که به برق وصله کار می‌کنید، مخصوصا اگه کارهای سنگین مثل بازی یا رندرینگ انجام میدید، قطعات داخلی مثل پردازنده و کارت گرافیک به شدت داغ میشن. این گرما از طریق بدنه و قطعات داخلی به باتری هم منتقل میشه و دمای اون رو بالا می‌بره.
• گرمای تولیدی توسط شارژر: خود آداپتور یا شارژر لپ‌تاپ هم موقع کار کردن گرما تولید می‌کنه و این گرما هم می‌تونه به گرم شدن کلی سیستم و باتری کمک کنه.

این گرما مثل یه سم تدریجی برای باتری عمل می‌کنه و باعث میشه ظرفیتش زودتر از حالت عادی کم بشه.

تأثیرات بلندمدت موندن شارژ روی ۱۰۰ درصد

حتی اگه سیستم مدیریت باتری خیلی خوب کار کنه و جلوی ورود ولتاژ اضافی به باتری ۱۰۰ درصد شده رو بگیره، باز هم نگه داشتن باتری در این حالت برای مدت طولانی، به ضررشه. باتری‌های لیتیوم یونی وقتی کاملا شارژ هستن، ولتاژ بالایی دارن. قرار گرفتن طولانی مدت سلول‌های باتری تحت این فشار ولتاژ باعث تسریع فرآیندهای شیمیایی نامطلوب داخل باتری میشه.

این فشار مداوم، به مرور زمان باعث کاهش ظرفیت واقعی باتری (یعنی مقدار شارژی که می‌تونه نگه داره) و در نتیجه کاهش عمر مفیدش میشه. برای اینکه بهتر متوجه بشید، یه تحقیق نشون داده اگه یه باتری لیتیوم یونی با شارژ ۱۰۰ درصد به مدت یک سال در دمای ۲۵ درجه سانتی‌گراد نگهداری بشه، حدود ۲۰ درصد از ظرفیتش رو از دست میده. اما اگه همون باتری با شارژ ۴۰ درصد در همون دما و همون مدت نگهداری بشه، فقط حدود ۴ درصد از ظرفیتش کم میشه. حالا اگه دما بالاتر بره، این افت ظرفیت خیلی شدیدتر هم میشه. مثلا باتری ۱۰۰ درصد شارژ شده در دمای ۴۰ درجه، بعد از یک سال ۳۵ درصد از ظرفیتش رو از دست میده، و اگه دما ۶۰ درجه باشه، فقط بعد از سه ماه ۴۰ درصد ظرفیتش نابود میشه! این اعداد به خوبی نشون میدن که ترکیب شارژ ۱۰۰ درصد و گرمای زیاد چقدر برای باتری فاجعه‌باره. این آسیب‌ها معمولا تدریجی هستن و شاید اولش متوجه نشید، اما به مرور زمان می‌بینید که باتری لپ‌تاپتون دیگه مثل قبل شارژ نگه نمیداره.

گرمای بیش از حد، فقط برای باتری مضر نیست. اگه لپ‌تاپ به طور مداوم در دمای بالا کار کنه، این گرما می‌تونه روی عملکرد و عمر بقیه قطعات حساس الکترونیکی داخل لپ‌تاپ مثل مادربرد، هارد دیسک (مخصوصا HDD ها) و حتی خود پردازنده هم تأثیر منفی بذاره. در موارد شدید، گرمای خیلی زیاد می‌تونه باعث بشه سیستم برای جلوگیری از آسیب، توان ورودی رو کاهش بده و در نتیجه عملکرد لپ‌تاپ هم افت کنه. پس خنک نگه داشتن لپ‌تاپ نه تنها برای باتری، بلکه برای سلامت کلی دستگاه مهمه.

چطور حرفه‌ای از باتری لپ‌تاپمون مراقبت کنیم؟

خب، تا اینجا کلی اطلاعات در مورد باتری لپ‌تاپ و بایدها و نبایدهاش یاد گرفتیم. حالا وقتشه بریم سراغ راه‌حل‌های عملی و ببینیم چطور می‌تونیم مثل یه حرفه‌ای از باتری لپ‌تاپمون مراقبت کنیم تا بیشتر برامون کار کنه. یه سری نکات عمومی هست که برای همه لپ‌تاپ‌ها کاربرد داره، و یه سری هم تنظیمات و نرم‌افزارهای مخصوصی که خود شرکت‌های سازنده برای کمک به ما ارائه میدن.

این نکات ساده ولی مهم رو رعایت کنید تا باتری لپ‌تاپتون عمر بیشتری داشته باشه:

• دمای مناسب: این مهم‌ترین نکته است! لپ‌تاپ رو در جای خنک و دور از نور مستقیم خورشید، بخاری، یا داخل ماشین پارک شده زیر آفتاب داغ نگه دارید. اگه حس کردید لپ‌تاپتون خیلی داغ شده (مخصوصا موقع کارهای سنگین)، یه کم بهش استراحت بدید یا از یه کول‌پد (پایه خنک‌کننده) مناسب استفاده کنید. حواستون باشه که دریچه‌های تهویه هوای لپ‌تاپ مسدود نشن (مثلا با گذاشتن لپ‌تاپ روی پتو یا فرش).
• شارژر اصلی و باکیفیت: همیشه سعی کنید از شارژر اصلی خود لپ‌تاپ استفاده کنید. اگه شارژر اصلی خراب شد یا در دسترس نبود، حتما یه شارژر باکیفیت و معتبر با ولتاژ و شدت جریان دقیقا مطابق با نیاز لپ‌تاپتون تهیه کنید. استفاده از شارژرهای نامناسب و غیراستاندارد می‌تونه هم به باتری و هم به مدار تغذیه و مادربرد لپ‌تاپ آسیب جدی بزنه.
• مدیریت برنامه‌ها و تنظیمات:
  • برنامه‌هایی که لازم ندارید و بی‌خودی در پس‌زمینه باز هستن و از CPU و باتری کار می‌کشن رو ببندید.
  • نور صفحه نمایش رو تا جایی که چشمتون اذیت نمیشه، کم کنید. صفحه نمایش یکی از پرمصرف‌ترین قطعات لپ‌تاپه.
  • وقتی به وای‌فای، بلوتوث، یا نور پس‌زمینه کیبورد نیازی ندارید، اون‌ها رو خاموش کنید تا در مصرف باتری صرفه‌جویی بشه.
  • از حالت‌های صرفه‌جویی در انرژی (Battery Saver یا Power Saver) که در ویندوز و macOS وجود داره، استفاده کنید. این حالت‌ها تنظیمات سیستم رو طوری تغییر میدن که مصرف باتری بهینه بشه.
  • دستگاه‌های جانبی مثل فلش مموری، هارد اکسترنال، و حتی ماوس و کیبورد بی‌سیم (وقتی ازشون استفاده نمی‌کنید) رو از لپ‌تاپ جدا کنید، چون این‌ها هم از باتری انرژی می‌گیرن.
• از تخلیه کامل مکرر خودداری کن: همونطور که قبلا گفتیم، نذارید باتری لپ‌تاپتون مدام تا ۰ درصد خالی بشه. این کار به سلول‌های باتری فشار میاره.
• کالیبره کردن باتری (هر چند وقت یکبار): بعضی از کارشناس‌ها و تولیدکننده‌ها توصیه می‌کنن که هر چند ماه یک‌بار (مثلا هر ۲-۳ ماه) باتری لپ‌تاپ رو کالیبره کنید. کالیبره کردن یعنی یک بار اجازه بدید شارژ باتری کاملا خالی بشه تا لپ‌تاپ خودش خاموش بشه، بعدش اون رو بدون وقفه تا ۱۰۰ درصد شارژ کنید و حتی یکی دو ساعت هم بعد از ۱۰۰ شدن در شارژ نگه دارید. این کار به خود سلول‌های باتری کمک خاصی نمی‌کنه، اما باعث میشه سیستم‌عامل و سیستم مدیریت باتری (BMS) بتونن ظرفیت واقعی و درصد شارژ باتری رو دقیق‌تر تخمین بزنن و نشون بدن. این کار برای باتری‌های لیتیوم یونی مثل باتری‌های نیکل کادمیومی قدیمی حیاتی نیست، اما برای دقیق نگه داشتن نمایشگر درصد باتری می‌تونه مفید باشه. البته حواستون باشه که این کار رو خیلی زیاد تکرار نکنید چون تخلیه کامل مکرر برای باتری لیتیوم یونی خوب نیست.

ابزارهای کمکی خود شرکت‌ها

خوشبختانه، خیلی از شرکت‌های بزرگ سازنده لپ‌تاپ مثل HP، Dell، Asus، Lenovo، Acer، MSI، و حتی Apple و Microsoft، فهمیدن که کاربرا نگران عمر باتریشون هستن. برای همین، نرم‌افزارها یا تنظیمات خاصی رو توی خود لپ‌تاپ‌ها (معمولا در BIOS/UEFI یا از طریق یه اپلیکیشن مخصوص) قرار دادن که به مدیریت بهتر شارژ و افزایش عمر باتری کمک می‌کنه.

کار اصلی این ابزارها معمولا اینه که به شما اجازه میدن حداکثر سطح شارژ باتری رو محدود کنید. مثلا می‌تونید تنظیم کنید که باتری بیشتر از ۸۰ یا حتی ۶۰ درصد شارژ نشه، حتی اگه لپ‌تاپ دائما به برق وصل باشه. این کار برای کسایی که لپ‌تاپشون بیشتر وقتا روی میز و متصل به برقه، فوق‌العاده مفیده، چون از قرار گرفتن طولانی مدت باتری در حالت شارژ ۱۰۰ درصد و تحت فشار ولتاژ بالا و گرمای زیاد جلوگیری می‌کنه. این ابزارها در واقع همون قانون طلایی ۲۰ ۸۰ درصد رو به صورت خودکار براتون اجرا می‌کنن و زحمت مدیریت دستی شارژ رو از دوشتون برمی‌دارن. این نشون میده که خود تولیدکننده‌ها هم به این نتیجه رسیدن که نگه داشتن باتری در سطح شارژ کمتر از ۱۰۰ درصد برای مدت طولانی، به نفعشه.

در ادامه یه جدول خلاصه از این تنظیمات برای برندهای مختلف براتون آماده کردیم:

جمع بندی

خب، بعد از این همه صحبت و بررسی، وقتشه یه جمع‌بندی نهایی داشته باشیم و ببینیم بالاخره تکلیفمون با این باتری‌های زبون‌بسته چیه! حقیقت اینه که هیچ نسخه واحد و کاملا یکسانی برای همه وجود نداره، چون نحوه استفاده هرکس از لپ‌تاپش متفاوته. اما می‌تونیم چندتا توصیه کلی و کاربردی رو بر اساس سبک استفاده شما ارائه بدیم.

• اگه بیشتر وقتا لپ‌تاپت یه جا ثابته و به برق وصله (مثل کامپیوتر رومیزی ازش استفاده می‌کنی):
  • بهترین کار: حتما از تنظیمات محدودکننده شارژ خود لپ‌تاپت (که تو جدول بالا بهشون اشاره کردیم) استفاده کن و شارژ باتری رو روی ۸۰ یا حتی ۶۰ (بسته به گزینه‌هایی که لپ‌تاپت داره) محدود کن. این کار از فشار مداوم ولتاژ بالا و گرمای اضافی روی باتری جلوگیری می‌کنه.
  • فراموش نکن: هر چند وقت یکبار (مثلا ماهی یک یا دو بار) اجازه بده باتری یه کم کار کنه و شارژش تا حدود ۳۰-۴۰ پایین بیاد و بعد دوباره شارژ بشه. این کار به سلول‌های باتری یه نفس تازه میده و از خواب رفتگی کاملشون جلوگیری می‌کنه.
  • حواست به گرما باشه: حتی اگه شارژ رو محدود کردی، مطمئن شو که لپ‌تاپت تهویه مناسبی داره و خیلی داغ نمیشه.
• اگه همش در حرکتی و از باتری زیاد استفاده می‌کنی (لپ‌تاپ همدم سفرها و کارهای بیرون از خونه‌اته):
  • قانون طلایی رو دریاب: سعی کن تا جایی که ممکنه، قانون ۲۰-۸۰ درصد رو رعایت کنی. یعنی نذار شارژ باتری از حدود ۲۰-۳۰ درصد کمتر بشه و وقتی هم به ۸۰-۹۰ درصد رسید، اگه کار ضروری با برق مستقیم نداری، می‌تونی از شارژر جداش کنی.
  • چرخه‌های شارژ: طبیعتا تعداد چرخه‌های شارژ باتری شما بیشتر از کسی خواهد بود که لپ‌تاپش همیشه به برق وصله. این بخشی از ماهیت کار شماست. فقط سعی کن با رعایت نکاتی مثل کم کردن نور صفحه، بستن برنامه‌های اضافی و… مصرف باتری رو بهینه کنی تا مجبور نشی خیلی زیاد شارژش کنی.
• اگه گیمر حرفه‌ای هستی یا کارهای خیلی سنگین گرافیکی و پردازشی انجام میدی:
  • قدرت اولویت داره: موقع بازی یا انجام کارهای سنگین، حتما لپ‌تاپ رو به برق وصل کن تا از حداکثر قدرت و عملکرد دستگاه بهره‌مند بشی و بازی بدون لگ و روون اجرا بشه.
  • اما گرما رو جدی بگیر: اینجور کارها گرمای خیلی زیادی تولید می‌کنن. اگه لپ‌تاپت تنظیمات محدودکننده شارژ داره (مثلا به ۸۰)، حتما فعالش کن. اینطوری هم از حداکثر قدرت استفاده می‌کنی و هم باتری کمتر تحت فشار گرما و شارژ ۱۰۰ درصد قرار می‌گیره.
  • بعد از کار سنگین: اگه لپ‌تاپت تنظیمات محدودکننده شارژ نداره، بعد از اینکه کارت تموم شد و لپ‌تاپ یه کم خنک شد، اگه شارژش ۱۰۰ درصد هست و قرار نیست به زودی دوباره ازش استفاده کنی، می‌تونی اون رو از برق بکشی تا باتری برای مدت طولانی روی ۱۰۰ درصد نمونه. این یه تعادل بین نیاز به عملکرد بالا و مراقبت از باتریه.

در نهایت یادتون باشه که باتری لپ‌تاپ، مثل لاستیک ماشین، یه قطعه مصرفیه و بالاخره یه روزی عمرش تموم میشه و کاراییش کم میشه. اما با مراقبت درست و هوشمندانه، می‌تونید از حداکثر عمر مفیدش استفاده کنید و این اتفاق رو تا جای ممکن به تأخیر بندازید. هدف از این همه اطلاعات این بود که شما با آگاهی بیشتری بتونید در مورد نحوه استفاده از لپ‌تاپ و باتری اون تصمیم بگیرید. تکنولوژی باتری‌ها دائما در حال پیشرفته و شاید توصیه‌های امروزی، چند سال دیگه تغییر کنن. اما چیزی که همیشه مهمه، درک اصول اولیه و استفاده هوشمندانه از دستگاهیه که کلی براش هزینه کردیم. امیدواریم این راهنما براتون مفید بوده باشه!