
گوشی هواوی ساخت کجاست؟
وقتی اسم هواوی به گوش میخوره، اولین چیزی که به ذهن خیلیها میاد، گوشیهای هوشمند باکیفیت و دوربینهای فوقالعادهشونه. احتمالا شما هم مثل خیلیهای دیگه این سؤال براتون پیش اومده که بالاخره این گوشی هواوی ساخت کجاست؟ جواب سادهش اینه؛ چین. اما این جواب، فقط نوک کوه یخ رو نشون میده. داستان هواوی خیلی پیچیدهتر، جذابتر و پرماجراتر از یک برچسب ساخت چین سادهست. هواوی فقط یک شرکت سازنده گوشی نیست؛ اون یک غول عظیمالجثه در دنیای ارتباطات و شبکهست که محصولاتش توی بیش از 170 کشور دنیا استفاده میشه و در واقع، بزرگترین ارائهدهنده تجهیزات مخابراتی در جهانه. این شرکت تونسته رقبای بزرگی مثل اریکسون رو پشت سر بذاره و به یک بازیگر اصلی در صحنه فناوری جهانی تبدیل بشه.
داستان این برند، قصه یک صعود شگفتانگیز و در عین حال، درگیری با چالشهای ژئوپلیتیکی بیسابقهست. شرکتی که در یک مقطع تونست با کنار زدن سامسونگ، به بزرگترین تولیدکننده گوشی هوشمند در جهان تبدیل بشه، اما ناگهان خودش رو در مرکز یک طوفان سیاسی و تجاری دید. برای همین، وقتی میپرسیم هواوی ساخت کجاست؟، در واقع داریم کلید ورود به یک دنیای بزرگتر رو میزنیم؛ دنیایی که در اون، گوشی موبایلی که در دست شماست، فقط یک وسیله الکترونیکی نیست، بلکه نمادی از یک نبرد بزرگ بر سر آینده فناوری، امنیت و قدرت در جهانه. در این مقاله، میخوایم با هم سفری به دل این غول فناوری داشته باشیم و ببینیم این برند از کجا اومده، گوشیهاش چطور و کجا ساخته میشن و چه چیزی اون رو به چیزی که امروز هست تبدیل کرده.
- فهرست مطالب
- قصه تولد هواوی؛ از یک اتاق کوچک در شنزن تا فتح جهان
- کارخانه هواوی کجاست؟
- آشنایی با خانواده گوشیهای هواوی
- سری Mate گوشی های هواوی (غول فناوری)
- سری P (که حالا Pura نامیده میشه) گوشی های هواوی
- سری Nova هواوی
- سری Y هواوی؛ قهرمان اقتصادی
- گشتی در دنیای رابط کاربری EMUI و سیستمعامل HarmonyOS
- دوران EMUI؛ پوستهای بر تن اندروید
- انقلاب HarmonyOS؛ تولدی از دل بحران
- تحریمها و چالش نبود گوگل؛ نبردی برای بقا
- جمعبندی اطلاعات مرتبط با گوشی هواوی
قصه تولد هواوی؛ از یک اتاق کوچک در شنزن تا فتح جهان
هر داستان بزرگی، یک شروع ساده داره و داستان هواوی هم از این قاعده مستثنی نیست. همهچیز در سال 1987 در شهر شنزن چین شروع شد؛ شهری که امروز به عنوان قطب فناوری چین شناخته میشه. مؤسس شرکت، آقای رن ژنگفی (Ren Zhengfei)، یک مهندس سابق ارتش آزادی بخش چین بود که با یک سرمایه اولیه بسیار ناچیز، حدود 21 هزار یوان (معادل تقریبا 5 هزار دلار اون زمان)، شرکتی رو پایهگذاری کرد که قرار بود تاریخ فناوری رو تغییر بده. هدف اولیه رن ژنگفی خیلی جاهطلبانه بود؛ ساختن یک شرکت مخابراتی چینی که بتونه با غولهای خارجی که اون زمان کل بازار زیرساخت چین رو در دست داشتن، رقابت کنه.
اوایل کار، هواوی حتی محصولات خودش رو تولید نمیکرد. استراتژی اولیه شرکت، فروش مجدد سوئیچهای تلفن بود که از یک شرکت هنگکنگی میخرید. اما رن ژنگفی یک قدم فراتر رفت و تیمش رو روی مهندسی معکوس این تجهیزات متمرکز کرد. اونها قطعات رو باز میکردن، تحلیل میکردن و سعی میکردن یاد بگیرن چطور کار میکنن تا بتونن مشابه اون رو بسازن. این استراتژی هوشمندانه، سنگ بنای فرهنگ تحقیق و توسعه (R&D) در هواوی شد.
اولین موفقیت بزرگ در سال 1993 اتفاق افتاد. هواوی تونست اولین سوئیچ تلفن دیجیتال خودش به نام C&C08 رو تولید کنه که در زمان خودش، قدرتمندترین سوئیچ در بازار چین بود. اونها به جای رقابت مستقیم با غولهای خارجی در شهرهای بزرگ، هوشمندانه روی شهرهای کوچک و مناطق روستایی تمرکز کردن و کمکم سهم خودشون از بازار رو به دست آوردن. این استراتژی یاد بگیر، جذب کن، نوآوری کن به نقشه راه اصلی هواوی تبدیل شد:
- یادگیری: با مهندسی معکوس فناوریهای خارجی.
- جذب: با استخدام شرکتهای مشاوره مدیریت غربی مثل IBM برای یادگیری ساختارهای مدرن کسب و کار و تأسیس مراکز تحقیق و توسعه در سراسر جهان، از هند گرفته تا سوئد.
- نوآوری: با سرمایهگذاری سنگین روی R&D و رسیدن به نقطهای که خودشون پیشرو فناوری بشن.
ورود هواوی به دنیای موبایل در سال 2003 رقم خورد و اولین گوشی اندرویدی این شرکت در سال 2009 عرضه شد. اما نقطه عطفی که هواوی رو از یک برند معمولی به یک رقیب جدی برای اپل و سامسونگ تبدیل کرد، همکاری با شرکت افسانهای دوربینسازی آلمانی، لایکا (Leica) در سال 2016 بود. گوشی هواوی P9 با دوربین دوگانه لایکا، استاندارد جدیدی در عکاسی موبایل تعریف کرد و اعتبار و پرستیژ فوقالعادهای برای این برند به ارمغان آورد. این مسیر، داستان تبدیل شدن یک کارگاه کوچک به یک امپراتوری جهانی بود که با ترکیبی از سختکوشی، استراتژی هوشمندانه و جاهطلبی بیپایان ساخته شد.
کارخانه هواوی کجاست؟
خب، برسیم به سؤال اصلی؛ گوشیهای هواوی دقیقا کجا ساخته میشن؟ جواب کوتاه و سرراست اینه که دفتر مرکزی هواوی در شهر شنزن چینه و خطوط اصلی تولید و مونتاژ نهایی گوشیهای هوشمندش هم در همین کشور قرار دارن. چین به دلیل داشتن زنجیره تأمین عظیم، نیروی کار فراوان و زیرساختهای پیشرفته، به قطب اصلی تولید موبایل در جهان تبدیل شده و هواوی هم مثل خیلی از برندهای دیگه، از این مزیت به بهترین شکل استفاده میکنه.
اما اگه بخوایم دقیقتر باشیم، داستان خیلی فراتر از این حرفهاست. امروزه عبارت ساخت چین دیگه به این معنی نیست که تمام قطعات و ایدههای یک محصول از صفر تا صد در چین شکل گرفته. یک گوشی هوشمند مدرن، محصولی کاملا جهانیه. بهتره بگیم گوشیهای هواوی در چین مونتاژ میشن، اما توسط دنیا خلق میشن.
هواوی برای اینکه در لبه تکنولوژی باقی بمونه، یک شبکه عظیم و گسترده از مراکز تحقیق و توسعه (R&D) در سراسر جهان ایجاد کرده. این شرکت بیش از 20 مرکز تحقیقاتی در کشورهایی مثل آلمان، سوئد، کانادا، هند، روسیه و ترکیه داره. جالبه بدونید که تقریبا نیمی از کارمندان هواوی در سراسر جهان، یعنی بیش از 76 هزار نفر، فقط در بخش تحقیق و توسعه مشغول به کار هستن.
این یعنی چی؟ یعنی وقتی شما یک گوشی هواوی دستتون میگیرید، ممکنه طراحی دوربینش حاصل کار مهندسهای آلمانی در مرکز تحقیقاتی لایکا باشه، بخشی از فناوریهای ارتباطی و شبکهش نتیجه کار محققان سوئدی باشه و الگوریتمهای هوش مصنوعی اون توسط تیمی در کانادا توسعه داده شده باشه. این مغزهای متفکر از سراسر دنیا، ایدهها و نوآوریهاشون رو به چین میفرستن و در نهایت، این قطعات پازل در کارخانههای پیشرفتهای مثل فاکسکان (Foxconn)، که برای اپل هم گوشی تولید میکنه، در کنار هم قرار میگیرن و محصول نهایی رو شکل میدن.
پس، اون برچسب Made in China فقط به آخرین مرحله از یک فرآیند تولید بسیار پیچیده و جهانی اشاره داره. DNA فکری و نوآوریهای به کار رفته در یک گوشی هواوی، کاملا بینالمللیه. این شبکه جهانی R&D، هم بزرگترین نقطه قوت هواوی برای رقابت با بهترینهای دنیاست و هم به نوعی پاشنه آشیلش بوده، چون همین حضور جهانی باعث شده در درگیریهای سیاسی و تجاری، بیشتر زیر ذرهبین قرار بگیره.
یک نکته مهم؛ شاید شنیده باشید که از روی شماره IMEI گوشی میشه فهمید ساخت کدوم کشوره. این یک باور قدیمی و منسوخ شدهست. در دنیای امروز با زنجیرههای تأمین پیچیده، این روش دیگه هیچ اعتباری نداره و نمیتونه به شما بگه گوشی شما دقیقا در کدوم کارخونه ساخته شده.
آشنایی با خانواده گوشیهای هواوی
هواوی برای اینکه بتونه سلیقههای مختلف و بودجههای متفاوت رو پوشش بده، گوشی i, رو در چند سری اصلی تولید میکنه. استراتژی این شرکت مثل یک حرکت گازانبری در شطرنجه؛ با سریهای پرچمدار و گرونقیمت، به بازار لوکس حمله میکنه تا اعتبار و نام برند رو بالا ببره و نوآوریهاش رو به نمایش بذاره. همزمان، با سریهای میانرده و اقتصادی، بازار عمومی رو هدف میگیره تا فروش انبوه داشته باشه و کاربران بیشتری رو به اکوسیستم خودش بیاره. بیایید با خانواده گوشی هواوی بیشتر آشنا بشیم:
سری Mate گوشی های هواوی (غول فناوری)
سری Mate ویترین اصلی قدرتنمایی هواوییه. هرچیزی که این شرکت در چنته داره، از قویترین پردازندهها و بزرگترین باتریها گرفته تا نوآوریهای عجیب و غریب و نمایشگرهای غولپیکر، اول در این سری رونمایی میشه. گوشیهای میت همیشه چند قدم جلوتر از زمان خودشون هستن و برای کسانی طراحی شدن که بهترین بهترینها رو میخوان و حاضرن براش هزینه کنن. این سری رو میشه معادل سری گلکسی نوت سامسونگ دونست. این سری از گوشی های هواوی برای عاشقان تکنولوژی، کاربران حرفهای و مدیران کسب و کار طراحی و ساخته شده.
سری P (که حالا Pura نامیده میشه) گوشی های هواوی
اگه سری Mate مغز متفکر هواوی باشه، سری P (یا Pura) قلب هنرمندشه. تمرکز اصلی این سری همیشه روی دوربین بوده. اینجا جاییه که هواوی مرزهای عکاسی با موبایل رو جابجا میکنه. همکاری تاریخی با لایکا از همین سری شروع شد و همیشه بهترین سنسورها، لنزها و الگوریتمهای پردازش تصویر در این گوشیها به کار میره. طراحی سری P هم همیشه شیک، ظریف و خوشدسته و برای کسانی ساخته شده که میخوان یک استودیوی عکاسی حرفهای رو توی جیبشون داشته باشن. این سری رقیب مستقیم سری گلکسی S سامسونگه.
سری Nova هواوی
سری Nova یک پل هوشمندانه بین دنیای پرچمدارها و میانردههاست. این گوشیها طراحی بسیار شیک و مدرنی دارن که حس یک گوشی گرونقیمت رو به شما میده، اما با قیمتی مناسبتر. تمرکز ویژه در سری نوا، روی دوربین سلفی باکیفیت و قابلیتهای جذاب برای تولید محتواست. در واقع، هواوی با این سری، کاربرانی رو هدف گرفته که میخوان با گوشیشون دیده بشن و بهترین عکسها و ویدئوها رو برای شبکههای اجتماعی ثبت کنن.
سری Y هواوی؛ قهرمان اقتصادی
سری Y یعنی دسترسی به کیفیت ساخت و تجربه کاربری هواوی با کمترین هزینه ممکن. این گوشیها شاید زرق و برق سریهای بالاتر رو نداشته باشن، اما کار راهانداز، قابل اعتماد و بهصرفه هستن. تمرکز در این سری روی ارائه امکانات ضروری مثل باتری خوب، نمایشگر قابل قبول و عملکرد روان برای کارهای روزمره است.
همچنین باید به برند آنر (Honor) هم اشاره کرد که زمانی زیرمجموعه هواوی بود و با هدف جذب کاربران جوان و آنلاین فعالیت میکرد، اما به دلیل تحریمها، هواوی این برند رو فروخت و حالا به عنوان یک شرکت کاملا مستقل فعالیت میکنه. اگه میخواید با این برند بیشتر آشنا بشید، میتونید به مقاله گوشی آنر ساخت کجاست؟ مراجعه کنید.
گشتی در دنیای رابط کاربری EMUI و سیستمعامل HarmonyOS
سختافزار قدرتمند، نیمی از داستانه. چیزی که به این سختافزار روح میده و تجربه کاربری رو شکل میده، نرمافزاره. داستان نرمافزار هواوی، یک درام تمامعیاره که از یک پوسته ساده روی اندروید شروع شد و به یک انقلاب تمامعیار برای بقا رسید.
دوران EMUI؛ پوستهای بر تن اندروید
تا قبل از تحریمهای آمریکا، گوشیهای هواوی مثل اکثر گوشیهای دیگه، از سیستمعامل اندروید گوگل استفاده میکردن. اما هواوی برای اینکه تجربه کاربری خاص خودش رو ایجاد کنه، یک رابط کاربری اختصاصی به نام EMUI (مخفف Emotion UI) روی اندروید نصب میکرد. EMUI در واقع یک پوسته نرمافزاری بود که ظاهر اندروید خام رو تغییر میداد و کلی قابلیتهای جذاب و کاربردی به اون اضافه میکرد.
ویژگیهایی مثل App Twin (که به شما اجازه میداد دو نسخه از یک اپلیکیشن مثل واتساپ رو همزمان داشته باشید)، File Safe (یک پوشه امن و رمزنگاری شده برای فایلهای شخصی) و GPU Turbo (یک فناوری برای بهینهسازی عملکرد گوشی در هنگام بازی) از جمله امکانات محبوبی بودن که EMUI به کاربران هدیه میداد. با گذشت زمان، طراحی EMUI هم پختهتر شد و از یک رابط کاربری شلوغ و رنگارنگ، به یک محیط ساده، زیبا و روان تبدیل شد.
انقلاب HarmonyOS؛ تولدی از دل بحران
در سال 2019، با شدت گرفتن تحریمهای آمریکا، هواوی دسترسی خودش رو به سرویسهای موبایلی گوگل (GMS) از دست داد. این یعنی گوشیهای جدید هواوی دیگه نمیتونستن به اپلیکیشنهای کلیدی مثل گوگلپلی، جیمیل، یوتیوب و گوگل مپس دسترسی داشته باشن. این یک ضربه مهلک بود که میتونست هر شرکتی رو از پا دربیاره. اما هواوی به جای تسلیم شدن، از طرح جایگزین خودش رونمایی کرد: HarmonyOS.
اشتباه نکنید! HarmonyOS فقط یک جایگزین ساده برای اندروید نیست. این یک تغییر بنیادین در فلسفه سیستمعامله. هواوی از ابتدا هارمونی رو نه فقط برای گوشی، بلکه به عنوان یک سیستمعامل توزیعشده (Distributed) برای یک اکوسیستم کامل از دستگاهها طراحی کرد؛ از گوشی و تبلت گرفته تا ساعت هوشمند، تلویزیون، لوازم خانگی هوشمند و حتی سیستم اطلاعاتی خودرو.
ایده اصلی هارمونی اینه که از مدل اپلیکیشن محور اندروید و iOS فاصله بگیره و به یک مدل اکوسیستم محور برسه. یعنی به جای اینکه هر دستگاه یک جزیره جداگانه با اپهای خودش باشه، همه دستگاههای شما بتونن به شکل یکپارچه و هوشمند با هم کار کنن.
گل سرسبد این سیستمعامل، قابلیت شگفتانگیزی به نام Super Device (ابردستگاه) است. در کنترل پنل هارمونی، آیکون تمام دستگاههای نزدیک شما نمایش داده میشه. حالا شما میتونید مثل یک رهبر ارکستر، این دستگاهها رو با هم ترکیب کنید. مثلا، آیکون لپتاپ رو میکشید و روی آیکون گوشی میندازید؛ به همین سادگی، فایلهای گوشی شما روی لپتاپ نمایش داده میشه و میتونید اونها رو ویرایش کنید. یا موقع تماشای فیلم روی گوشی، آیکون هدفون رو روی آیکون گوشی میکشید و صدا فورا به هدفون منتقل میشه. این یعنی یک تجربه کاربری سیال و یکپارچه که در اون، مرز بین دستگاهها از بین میره.
هواوی برای اینکه کوچ کاربران به این سیستمعامل جدید راحتتر باشه، نسخههای اولیه هارمونی رو بر پایه کدهای منبع باز اندروید (AOSP) ساخت تا اپلیکیشنهای اندرویدی همچنان روی اون اجرا بشن. اما برنامه نهایی این شرکت، رسیدن به استقلال کامله. نسخه بعدی این سیستمعامل به نام HarmonyOS NEXT، قراره تمام کدهای اندروید رو حذف کنه و به یک پلتفرم کاملا مستقل تبدیل بشه که دیگه اپهای اندرویدی رو اجرا نمیکنه. این بزرگترین قمار هواوی و گام نهایی برای ساختن یک اکوسیستم قدرتمند و مستقل در برابر غولهای آمریکاییه.
تحریمها و چالش نبود گوگل؛ نبردی برای بقا
در سال ۲۰۱۹، دولت آمریکا با قرار دادن هواوی در یک لیست سیاه تجاری، به اتهام تهدید امنیت ملی، ضربه بزرگی به این شرکت زد. این تصمیم باعث شد شرکتهای آمریکایی، و مهمتر از همه گوگل، از همکاری با هواوی منع شوند. نتیجه این تحریم برای کاربران گوشیهای هواوی در سراسر جهان (به جز چین) یک کابوس بود؛ گوشیهای جدید هواوی دیگر با سرویسهای موبایلی گوگل (GMS) عرضه نمیشدند.
این یعنی خداحافظی با فروشگاه گوگل پلی (Google Play Store)، جیمیل، یوتیوب، گوگل مپس و تمام اپلیکیشنها و بازیهایی که برای اجرا، همگامسازی دادهها یا حتی نمایش نوتیفیکیشن به این سرویسها وابسته بودند. برای مثال، دیگر نمیتوانستید پیشرفت بازیهاتون رو روی اکانت گوگل ذخیره کنید یا از بکاپ واتساپ روی گوگل درایو استفاده کنید. این محدودیت، گوشیهای پیشرفته هواوی رو برای بسیاری از کاربران در بازارهای بینالمللی عملا غیرقابل استفاده کردن.
اما هواوی تسلیم نشد و با چند استراتژی به مقابله با این بحران پرداخت:
- ساخت اکوسیستم اختصاصی (HMS): اولین و مهمترین قدم، سرعت بخشیدن به توسعه جایگزین گوگل، یعنی سرویسهای موبایلی هواوی (HMS) بود. قلب این اکوسیستم، فروشگاه اپلیکیشن AppGallery است که هواوی سرمایهگذاری عظیمی برای جذب توسعهدهندگان و پر کردن آن انجام داده. در کنارش، ابزارهایی مثل Petal Search به کاربران کمک میکنند تا فایلهای نصبی (APK) اپلیکیشنهای مختلف رو از منابع دیگه پیدا و نصب کنن.
- راهحلهای جایگزین و شبیهسازها: برای پر کردن خلأ اپلیکیشنهای گوگل، راهحلهای هوشمندانهای توسط جامعه کاربران و خود شرکت ارائه شد. اپلیکیشنهایی مانند GBox و Gspace به عنوان یک فضای مجازی عمل میکنند. این برنامهها یک محیط شبیهسازی شده روی گوشی ایجاد میکنند که در آن سرویسهای گوگل فعال هستند. به این ترتیب، کاربران میتوانند وارد اکانت گوگل خود شوند و از اپهایی مثل یوتیوب، جیمیل و گوگل مپس تقریبا بدون مشکل استفاده کنن. البته این روشها غیررسمی هستند و ممکن است همیشه پایداری کامل نداشته باشند.
- استفاده از نسخههای وب و اپهای جایگزین: برای بسیاری از سرویسها، سادهترین راه حل استفاده از نسخه تحت وب آنها از طریق مرورگر هواوی است. همچنین، برای اپهای ضروری مثل نقشه یا ایمیل، جایگزینهای باکیفیتی در AppGallery و دیگر مارکتها وجود دارد.
در نهایت، هواوی با این رویکرد چندلایه توانست تا حد زیادی بر چالش نبود خدمات گوگل غلبه کند. اگرچه تجربه کاربری ممکن است به روانی گوشیهای دارای سرویس گوگل نباشد، اما این شرکت نشان داد که با نوآوری و سرسختی میتوان در سختترین شرایط هم راهی برای بقا و رقابت پیدا کرد.
جمعبندی اطلاعات مرتبط با گوشی هواوی
داستان هواوی، قصه یک تحول شگفتانگیزه؛ از یک فروشنده کوچک تجهیزات مخابراتی در شنزن تا یک غول جهانی که تونست در اوج قدرت، تاج پادشاهی بازار موبایل رو برای مدتی کوتاه از سامسونگ بگیره. این شرکت با تکیه بر مهندسی بینظیر، نوآوریهای جسورانه در دوربین و سرمایهگذاری عظیم در تحقیق و توسعه، خودش رو به عنوان یک نیروی قدرتمند در دنیای فناوری تثبیت کرد.
اما طوفان تحریمهای سیاسی، این شرکت رو در مسیری کاملا جدید قرار داد. هواوی امروز در یک دوراهی سرنوشتساز ایستاده. از یک طرف، نقاط قوت انکارناپذیری داره؛ سختافزارهای فوقالعاده، تخصص بیرقیب در زمینه شبکه، یک بازار داخلی عظیم و وفادار در چین و ارادهای پولادین برای نوآوری.
از طرف دیگه، با چالشهای عظیمی روبروست؛ عدم دسترسی به سرویسهای گوگل در بازارهای جهانی که فروش بینالمللی اون رو به شدت تحت تأثیر قرار داده، محدودیت در دسترسی به پیشرفتهترین فناوریهای ساخت تراشه و بیاعتمادی برخی دولتهای غربی که همچنان به عنوان یک سایه سنگین روی سر این شرکته.
استراتژی هواوی برای آینده روشنه؛ تمرکز کامل بر بازار داخلی چین، ساختن یک اکوسیستم قدرتمند و جذاب حول محور سیستمعامل HarmonyOS برای بینیاز شدن از غرب، و تلاش برای بازگشت تدریجی به بازارهای جهانی با یک پیشنهاد کاملا جدید و متفاوت.
داستان هواوی دیگه فقط داستان فروش گوشی نیست. این یک مطالعه موردی زنده از چیزیه که بهش میگن نوآوری از سر اجبار و تلاش برای رسیدن به استقلال فناوری. این شرکت مجبور شد در کوتاهترین زمان ممکن، کاری رو انجام بده که کمتر کسی در تاریخ فناوری جرئتش رو داشته؛ ساختن یک اکوسیستم نرمافزاری کامل از صفر برای رقابت با دو امپراتوری شکستناپذیر گوگل و اپل. موفقیت یا شکست این قمار بزرگ، نه تنها سرنوشت هواوی، بلکه شاید آینده کل چشمانداز فناوری جهانی رو تعیین کنه و نشون بده که آیا دنیای تکنولوژی به سمت یکپارچگی بیشتر پیش میره یا به سمت چندقطبی شدن و ظهور بلوکهای فناوری مستقل. هواوی شاید در سختترین دوران خودش باشه، اما یک چیز قطعیه؛ این غول زخمی، هنوز حرفهای زیادی برای گفتن داره.
آخرین مقالات
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.